🧓🏻 قبل‌ترها از هیچ چیز به اندازی پیری نمی‌ترسیدم. پیری برای من چیزی جز برهه‌ای آکنده از دردهای بی‌التیام و غم‌های انباشته شده از سالیان دراز نبود. راستش هنوز هم بعید می‌دانم پیری بی اهل و عیال و دور از قوم و خویش، تصور جالبی برای کسی ایجاد کند. مضاف‌بر این‌که همه آن‌هایی که دور و بر من پا به سن گذاشته بودند رفته‌رفته نه دیگر اوضاع جسمشان رو به‌ سامان بود و نه اعصاب و روانشان. در ده فرسخی من هیچ‌ پیرمرد مهربانی، از آن‌هایی که شب‌های ماه رمضان در تلوزیون نشان می‌دادند نبود! افرار سالخورده اطراف من اغلب تنشان دردمند و روحشان به واسطه زندگی در روزگار چون شکر چند دهه‌ اخیر رنجور شده بود. به همین خاطر مصاحبت با ایشان هم برای کسی تجربه‌ جالبی به ارمغان نمی‌آورد!

من دوست نداشتم پیر شوم. همیشه از علیل شدن واهمه داشتم. آرزوی بزرگم همیشه این بود که روزی وقتی که سایه دیوار از قدش بلندتر شده، پیش از‌ بلند شدن از پشت میز کارم، ملک الموت بیاید و قبض روحم کند. کابوس بیمارستان و اتاق عمل و مرگ در تخت‌های چرخ‌دار تا مدت‌ها مرا رها نمی‌کرد. یعنی اگر چیزی به اسم پیش‌وصیت‌نامه‌ وجود داشت حتما در آن قید می‌کردم که لطفا بگذارید در خانه خودم بمیرم! به هر تقدیر، روزگار گذشت تا اینکه در نیمه‌شبی از دوران خانه‌نشینی کرونا، از شدت چشم‌درد بیدار شدم. درست به خاطرم هست که شب انتخابات امریکا بود. آن شب، به رغم همه تلاش‌هایم در بیان شدت درد و ناتوانیم در دیدن، از پشت خط، اپراتور اورژانس مجابم کرد که تا ۸ صبح صبر کنم و به دکتر خودم درنهایت مراجعه کنم. آن شب گذشت و مشکل من هم تقریبا حل شد ولی بعد از آن، ترس از پیری چنان روحم را شته زد که خودم هم باورم نمی‌شد که قبل از سی‌سالگی این‌ گونه از پیری می‌ترسم. به دنبال طبیب و چیزهای دیگر رفتم. تشخیصشان GAD بود و یک چیز دیگر، تجویزشان هم یک برگه کاغذ مرخصی. از انصاف نگذریم مفید بود ولی چیزی در عمل در این مورد تغییر نکرد. این ترس در جان من چنان جا خوش کرده بود که هر گاه فرصت می‌کرد بی معطلی در به روی من و وحشت می‌بست!

کات!
بیشتر از یک‌سال بعد …

شب هفتم محرم است. در حالی که بیشتر از ۲۵ کیلو از سال قبل وزن کم کرده‌ام و برای اولین بار در زندگی‌ام ریش گذاشته‌ام، روی مبل یک‌نفره گوشه خانه جدیدم نشسته‌ام. پشت تلفن به رضا می‌گویم که از میان این همه تاسوعا و عاشورا که گذشت ما فقط یک شب تاسوعا را خیلی پررنگ به خاطر داریم؛ بعد بی‌درنگ، بی‌آنکه جملات کاملی رد و بدل کنیم، یک سری کلید واژه با خنده به هم می‌گوییم، دکتر خندان، خرمالو، اسنپ تازه اومد بود و … . بدون مقدمه دیگری به رضا می‌گویم متر واقعی برای اندازه‌گیری عمر آدم‌ها سن بیولوژیکشان نیست. نمی‌دانم ملتفت شده‌ای یا نه، اما به قول دولت آبادی، بعضی مردها از عمری که دارند پیرترند! انصاف نیست با مراجعه به تاریخ تولد، عمر آدم‌ها را مقایسه کنیم. بعضی‌ها خیلی بیشتر از سنشان زندگی کرده‌اند.

سن واقعی آدم‌ها را تعداد رویدادهای خاصی تعریف می‌کند که در زندگیشان واقع گشته. آدم‌ها به واسطه ماجراهایی که برایشان پیش آمده عمر می‌کنند و بزرگ می‌‌شوند. به عدد رخدادهای متفاوت زندگیشان قد می‌کشند. اصلا ریش و گیس آدم‌ها را محنت و مرارت دنیا سفید می‌کند نه ورق خوردن تقویم. آن شبی که خانه دکتر خندان رفتیم بی‌اطلاع، آن شبی که زیر باران در گناوه اتراق کردیم و صبح جنازه یک اسب را کنار چادر دیدیم، آن شبی که پشت در سفارت اسپانیا خوابیدیم و کلید ماشین در صندوق عقب جا ماند، آن شبی که تا صبح امن یجیب خواندیم که پدربزرگ به سلامت صبح کند، آن شبی که کنار آتش با یاسر از هر دری در علم سخن گفتیم، آن شبی که در آغوش یار برزیلی رقصیدیم و آن شبی که از دلتنگیش تا سپیده‌دم زار زدیم … آن‌ شب‌ها، شب‌های اصلی عمر ما هستند. الباقی آمده‌اند که فضا را پر کنند. سیاهی‌ لشکرند. اضافاتند. محتوای با انتروپی صفرند.

گفت و گوی ما با صدا خسته هر دویمان پیش می‌رود. رضا خاطره‌ ضیافت بلوچ‌ها در شب بیست و یک رمضان سال نود و چهار را تعریف می‌کند. می‌گوید هرکه از او بپرسد چه خاطره‌ای از شب بیست و یکم داری قبل از جوشن کبیر و صغیر و هر چیز دیگری، تعداد زیادی لباس یک‌دست سفید بلوچی و یک شام چرب و نرم از خاطرش می‌گذرد. بعد می‌گوید سن و سال را نمی‌دانم ولی شاید ارزش عمر هر آدم به تعداد خاطراتی است که برای گفتن داشته باشد. کریمی تا به حال به کسانی برخورده‌ای که هیچ موقع کم نمی‌آورند و هر بار دست کنند در خزائن عمرشان دست‌کم یک خاطره خوب برای تعریف کردن دارند؟! ما اگر قرار باشد عمر درازی داشته باشیم، بهتر است به پهنای خاطره هم فکر کنیم.

درازای عمر و پهنای خاطره. چه ترکیب جالبی! با این‌که یادم آمد که خاطرات برای من اغلب قاتلان سرگردانی بوده‌اند که هر بار دستشان به من رسیده بی‌معطلی گردنم را شکسته‌اند، اما چیزی نمی‌گویم. خیلی بیشتر از این‌ها متاثر از ساختار درازای عمر و پهنای خاطره شده‌ام. مکالمه تمام می‌شود. برای چند دقیقه سکوت خانه را می‌گیرد.

به خودم می‌‌آیم می‌گویم خب مگر جز این است که تو دربه‌در قصه و روایتی. مگر خاطره چیزی جز از روایت است. مگر همین هفته پیش از لوئیس بونوئل نخواندی که حقیقت در برابر خیال صرفاً از اهمیتی نسبی برخوردار است! و در همین حال که نمی‌دانم منظور خودم از این پرسش‌ها چیست، به یاد پست اینستاگرامی می‌افتم که بعد از دیدن بازی پورتو در ورزشگاه دراگو نوشتم:

Per contra, I’ve had some first-time experiences in the last couple of weeks! To mention a few, I tried snowboarding for the first time. I caught Covid, and thanks to that, I now have a troubled heart with a pain that comes and goes for the first time in my life! I went to Porto as my westernmost point on the globe, and I watched a football match in a stadium for the first time! So, this year, if I don’t die for the first time, I want to follow this trend and be a very unexpected version of myself!

یک‌هو متوجه می‌شوم که می‌خواهم زندگی کنم. می‌خواهم خاطرات بیشتری را جمع‌اوری کنم. می‌خواهم پیر شوم و این بار از مواجهه با آن نمی‌ترسم!

صدای ای لحظه شیرین مستی مهستی در ذهنم می‌پیچد …

🛶 او آدم جانَگیری بود. هر جا که می‌گذاشتی‌اش به یکی دو سال نمی‌رسید که مجبور به جابه‌جایی میشد. هر جا که می‌رفت اولش خیلی زود جای خودش را باز می‌کرد ولی به درازا ‌نمی‌کشید که آن‌جا برایش تنگ و تاریک می‌شد و فضای رشد بزرگتری را طلب می‌کرد. به‌نظرم شاید او زیادی از دنیا طلب‌کار بود! ولی این همه ماجرا نبود. چرا که از آن طرف هم، حتی در کوزه‌ای که برای کوتاه‌مدتی در آن زندگی کرده بود خیلی زود ریشه می‌دواند. امر نوستالژیک برای او به صورت مقیاس‌ناوردایی در تمامی مقاطع مختلف عمرش تکرار می‌شد.

برای آدم‌های جانگیرِ ریشه‌دوان زندگی خیلی جانکاه و پر درد است. یک بار می‌گفت، آدم نمی‌فهمد که دقیقا از چه زمانی دیگر برای برداشتن چیزی از قفسه‌ای مادرش را صدا نزده، یا برای باز کردن پیچی پدرش را! آدم‌ متوجه نمی‌شود که از کی قدش به قدری بلند یا زورش به قدری زیاد شد که دیگر برای رفع حوائجش به آدم‌های اطرافش مراجعه نکرده. آدم یکهو به خودش می‌آید می‌بیند از معلم ریاضی محبوبش بیشتر ریاضی بلد شده یا از آن‌هایی که روزی قهرمانشان تصور می‌کرده جلو زده. آن موقع فکر می‌کند حالا که قد من بلندتر شده باید از قفسه بالایی چیزی را به کسی بدهم یا سوالی از ساز و کار طبیعت را به یک دانش‌آموز پاسخ دهم. اما اگر گمان ببرد که کسی نمی‌خواهدش، آن موقع حس جانگیری بیداد می‌کند. می‌خواهد برود و جای بهتری پیدا کند که لااقل اگر نمی‌گذارند دستی را بگیرد، اجازه دهند که بلندقامت‌تر شود. دریغ که زمانی می‌گذرد و روز از نو و جانگیری از نو …

آن‌قدر دوست چیز مهمی است که در میان همه خواسته‌هایی که در زیارت امین الله آمده، یک‌ جایی مستقیما اشاره می‌کند که خدایا من و دوستانم را گرد هم جمع کن!

یَا جَابرُ! ما یَتَقرَّبُ العَبدُ إلَی الله تبارک و تعالی إلا بِالطّاعَهِ، و مَا مَعنَا بَرائَهٌ مِنَ النّارِ ولاعَلَی الله لأحَدٍ مِنکُم حُجَّهٌ، مَن کَانِ لله مُطیعا فَهُو لَنا وَلِیٌّ و مَن کان لِلّه عَاصِیاً فَهُو لَنا عَدُوٌّ، و ماتَنالُ وِلایَتُنا بِالعَمَل والوَرَعِ …

ای جابر! جز با اطاعت نمی‌توان به خداوند تبارک و تعالی نزدیک شد و ما برات آزادی از دوزخ برای کسی نداریم و احدی را برخدا حجّتی نیست. هر که مطیع خداست، دوست ما است و هر که نافرمانی خدا کند، دشمن ماست. به ولایت ما جز با عمل و ورع نمی‌توان رسید.

امام صادق (ع)

🌙 رمضان، ماه خوب خدا، شهر راز و نیاز، محمل مناجات و ابوحمزه ما، چه خوب شد که آمدی! دلم برایت تنگ شده بود. رمضان، ماه پایان دل‌آشوبی‌ها، فصل آغاز دل‌جویی‌ها، زمان قرآن به سر گرفتن ما خوش آمدی! رمضان، بی تو و سحرهایت، بی‌ تو و غروب‌هایت حال دل ما بد بود. اگر امسال هم سر تا به پا همراهت نیستم، مرا ببخش. باور کن دلم چیز دیگری می‌خواهد …

سلام بر تو از هر جهت ای آوردگاه قیام و تغییر. سلام بر تو که زنگ غم را از دل غمخواره ما بر‌میداری و سلام بر تو که برآورده شدن آمال و آرزوها در تو نزدیک می‌شود.

رمضان، ماه خوب خدا، دوستت دارم!

– در میان این روزها که آخرت یزید را زندگی می‌کنم، رقابت تنگاتنگی میان علم و همبرگر برای فرار من از بدبختی و سیاهی روزگار وجود دارد …

امروز از ارائه‌ام در گروه جیمز راضی بودم. برای ۵۰ دقیقه‌، از غم روزگاران فارغ بودم!
اما رفیق، با محنت شب چه کنم؟!

🌬 دلتنگ، بی‌حوصله، مغموم و رنجور در گوشه‌ای از اتاق نشسته‌ام. بانگی آشنا از دور مرا می‌خواند که پسر، خروارخروار کار عقب مانده، ایده برای امتحان کردن و مطلب برای یادگرفتن داری! برخیز، جهان منتظر حرکتی از جانب تو است! اما درست پیش از آن‌که کرونا پاسخش دهد که این تن خسته هیچ توان حرکت ندارد، دلتنگی با انگشتی روی دماغ از او پیشی می‌گیرد، بانگ را کور می‌کند و می‌گوید این مردْ سراسر آشوب است و از چنین دل پرتلاطمی چیز دندان‌گیری نصیب جهان نمی‌شود. برو پی کارت امشب!

دلم می‌خواست دوستی از راه می‌رسید، سوار ماشینم می‌کرد و چرخی در سکوتِ پرچراغ شب‌های ژانویه هلسینکی می‌زدیم. گاهی از ته دل می‌خواهم شب‌ها کسی که حوصله‌اش را دارم بیاید و برای مدتی بدون آن‌که از من بازخوردی بخواهد یک‌کله تا خود صبح حرف بزند و من فقط گوش باشم. فرقی هم نمی‌کرد که قصه حسین کرد شبستری تعریف کند یا با آب و تاب هر چه تمام تداوم حافظه دالی یا خطبه شِقشِقیه را تفسیر کند. این روزها که صحبت کردن و نفس کشیدن توامان برایم سخت‌ شده بیشتر دوست دارم که این اتفاق بیفتد. سکوت را مانند گذشته دوست دارم ولی دیگر در حضور دوست. حتی دوست دارم هر دویمان ساکت سرمان به کار خودمان گرم باشد ولی از حضور نزدیک همدیگر در یک فضا مطلع باشیم.

این روزها، قلبم مانند درخت تنومدی شده که پیچکی از انتظار و دلتنگی سراسر او را در برگرفته. حکایتی شبیه به آن چه سهروردی یا دولت آبادی تعریف کرده باشد. این روزها، هوا سرد است و عمر روشنایی کوتاه. این روزها هرچند امیدوار، اما خیلی سخت، خیلی جانکاه می‌گذرند.

عشق را از عشقه گرفته‌اند و آن گیاهی است که در باغ پدید آید در بن درخت، اول از بیخ در زمین سخت کند، پس سر برآرد خود را در درخت می پیچد و همچنان می رود تا جمله درخت را فرا گیرد، و چنانش در شکنجه کند که نم در درخت نماند، و هر غذا که به واسطه‌ی آب و هوا به درخت می‌رسد به تاراج می برد تا آنگاه که درخت خشک شود.

💭 در میان فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف، لفظ‌های گوناگونی برای سلام و احوال پرسی یا چیزهای این چنینی وجود دارد؛ مثلا در فارسی می‌شود با سلام، درود یا صبح بخیر روزت را شروع کنی و با خداحافظ، بدرود یا می‌بینمت هم تمام. در میان مریدان مرتضی علی هم رسم بر این است که پایان مکالمه را با یا علی و جواب علی یارت به پایان ببری. در حقیقت این فرم‌ها حرف‌های زیادی برای گفتن دارند و گاهی می‌شود آدم‌ها را بر اساس نوع لفظی که به کار می‌برند مختصراندازه‌‌ای طبقه‌بندی کرد.

با این وجود، در گذر زمان بعضی از عبارات معنی لفظی خود را از دست می‌دهند یا دچار تغییر می‌شوند یا این‌که اصلا از سکه می‌افتند. مثلا در فارسی یا ابالفضل، إن شاء الله و عزت زیاد به ترتیب دچار این فرایندها شده‌اند. گاهی هر کدام از این فرایندها موقع نوشتن یا صحبت کردن به یک زبان دیگر هم اتفاق می‌افتد. مثلا من هر بار که در انگلیسی از عبارت I was lucky استفاده می‌کنم در فارسی منظورم به لطف خدا بوده و در باورم همیشه به لا موثر فی الوجود الا الله ارجاع داده می‌شده. این اتفاق گاهی هم در برخورد با آدم‌های مختلف به طور متفاوتی رقم می‌خورد. مثلا من هر بار که چیزی شبیه به no worries می‌گویم منظورم در فارسی تهرانی عیب نداره و در لهجه اصفهانی طوری نیست و در رویارویی با آن یار دلنوازم منظورم دقیقا فدای سرت است!

برای من لفظ‌ها و بازی با کلمات و داشتن طیفی از واژگان برای حرف زدن و نوشتن خیلی مهم است. دریغ که بیرون از فارسی دست و پایم عجیب در پوست گردو است و انگلیسی هم توانش آن‌قدرها نیست که باید باشد. بماند که برای از او گفتن و نوشتن در هر زبانی و به طور جهان‌شمولی پای سخن لنگ است و دست واژه کوتاه است. این مشکل هم فقط در مقیاس واژه و جمله نیست که در همه ساخت‌های زبانی خودش را نشان می‌دهد؛ حتی غزلی نیست که در وصف او کامل گردد! شاید اصلا برای وصفش آیه باید نازل شود. چه کنیم که محمد (ص) خاتم النبیین بود و قرآن آخرین منزل آیات وحی!

🌪️ به نظرم در میان صفت‌های آدمیزاد، این‌که زمانی بخواهد به کسی یا چیزی پناه ببرد، بی برو برگرد جزو فراگیرترین آن‌هاست. در زندگی لحظاتی وجود دارد که آدمی، مستقل از جنس، سن و سال و موقعیتش می‌خواهد به کسی یا چیزی پناه ببرد. فرقی هم نمی‌کند که شاه باشی یا گدا، امیر باشی یا اسیر؛ لاجرم زمانی می‌رسد که باید کسی را برای پناه بردن داشته باشی و گرنه روزگارت سیاه و حالت تباه خواهد شد. این‌که آن پناه باید چه شرایطی داشته باشد را دقیقا نمی‌دانم. فقط می‌دانم که در زندگی افرادی هستند که در مواقع اضطرار دوست دارم به آن‌ها پناهنده شوم. شاید گرهی از کارم باز نشود و مشکلم لاینحل باقی بماند، ولی هم‌صبحتی با آن‌ها یا دست‌کم حضورشان برایم گرم و آرامش‌بخش است. در غیاب افراد، برای بعضی، پناه می‌تواند الکل، سیگار، پیاده‌روی یا موسیقی باشد.

برای من اما همکاری در دانشگاه یا رفیقی آن طرف آب و یا پدربزرگم گاهی محلی برای پناه بردن بوده‌اند. هر گاه که ایشان را پیدا نمی‌کنم، به نوشتن پناه می‌برم. نوشتن برای من چنان است که کودکی پس از زمین خوردن، گریان آغوش مادرش را جست‌وجو می‌کند. بارها نوشته‌ام و بارها منتشر نکرده‌ام، چرا که هدف از نوشتن پناه بردن بوده و نه انتشار. راستش را هم بخواهید، در دنیایی که سعدی و اخوان و شیمبورسکا به خود دیده اصلا بی‌حیایی است که من چیزی منتشر کنم.

حکایت پناه بردن حکایت عجیبی است. از یکی برادران ازری نقل است که روز عاشورا لحظه‌ای رسید که امام به ابالفضل پناه برد. این روزها درک این ماجرا برایم چندان عجیب نیست چرا که حسین (ع) هم یک انسان بود و با این که در آن روز سخت، تمام وجود به او پناه آورد ولی در نهایت حسین به ابالفضل پناهنده شد! پناه آوردن و درد دل گفتن حق هر انسان است. تلخی ماجرا آن جاست که سِرّ لا رَطبٍ وَ لا یَابِس با چاه درد دل می‌کرد …

مرا غرض ز نماز آن بود که پنهانی
حدیث درد فراق تو با تو بگذارم

و گرنه این چه نمازی بود که من با تو
نشسته روی به محراب و دل به بازارم

مولوی

https://youtu.be/2SV2Ar3y8S4

جان آدمی در گذر زمان زخم‌هایی برمی‌دارد که هرگز التیام نمی‌یابند. زخم‌هایی که همیشه منتظرند تا دهان باز کنند و فرد را چنان به دالان‌های تنگ و پیچ در پیچ درد ببرند که گویی این زخم نه که ده‌ها سال پیش، که همین اکنون ایجاد شده باشد. گاهی اوقات داغ‌هایی به جگر آدمیزاد می‌نشینند که هیچ‌گاه سوختنشان فراموش نمی‌شود که نمی‌شود. داغ‌هایی که همراه صاحبانشان تا گور می‌روند و دست بر قضا هیچ‌گاه هم رفیق نیمه‌ راه از آب در نمی‌آیند! با این حال پس چگونه است که آدم‌ها زنده می‌مانند؟ چه‌طور می‌شود با داشتن این همه زخم کاری به زیستن ادامه داد؟ به نظر من گاهی از اوقات خوشی‌هایی در زندگی پدید می‌آیند که وجودشان سبب می‌شود آدم آن دردها را تحمل کند. کارکرد این خوشی‌ها التیام نیست، که تسکین است؛ جگر سوخته و پاره پاره شده که مرهم ندارد!

من یک بار بغض یک پدر شهید را پس از ۳۰ سال از زمان پرپر شدن پسرش دیدم. به جرات می‌توانم بگویم که آن سکانس، غمگین‌ترین و در عین‌حال دراماتیک‌ترین صحنه‌ای بود که در تمام عمرم دیده باشم بدون آن که در آن کلمه‌ای یا جمله‌ای جاری شده باشد. بغض پدر، با گذشت بیش از سی سال، چنان عمیق بود که انگار همین ساعت پیش به او گفته باشند که حاجی، محسنت در هورالعظیم شهید شد. آه از آن نگاه و فغان از تکان‌دادن‌های سرش از فرط بی‌چارگی و درماندگی! داغ پسر برایش آن‌چنان سنگین بود که حتی لفظی برای گفتن پیدا نمی‌کرد. درد آن‌جاست که پیرمرد در این سن و سال دیگر نمی‌تواند شانه‌ای داشته باشد برای سر گذاشتن بر آن. چه برسد به این که بتواند دردش را برای یک غریبه بازگو کند! یک بار هم برایم ماجرای مردی را گفتند که هیچ‌گاه مذهبی نبوده ولی از یک زمان هر سال شب ۸ محرم مراسم می‌گرفته و عجیب نذر می‌داده. شب هشتم، بنا بر رسم، شب علی‌اکبر حسین است! بعدها فهمیدم که پسر او در تصادف کشته شده و آن مرد باوقار آن‌قدر سخت برش گذشته که هر سال به بهانه پسر حسین، مراسم می‌گیرد و بغض یک‌ساله‌اش را در شب هشتم به اندازه‌ای که بتواند خالی می‌کند. بغضی که از بین نمی‌رود، بلکه جمع می‌شود تا سر موعد مداحی بیاید و چیزی شبیه به این بخواند و مرد زارزار گریه کند و خاطرش کمی تسلا یابد:

زخم شمشیره روی قلبم جیگرم آتیش می‌گیره
بچه‌م از دستم داره میره الهی باباش بمیره
حال من زاره بیا زینب ببین بچه‌م نیمه جونه
کاکل و گیسوش چش و ابروش
کلاه خودش غرق خونه
سر تا پا پیکرش لاله بارونه
 نفساش آتیش فشونه ...

مستقل از دردها و داغ‌های شخصی، گاهی زخم‌هایی به طور اشتراکی فراموش نشدنی هستند. مثل همین ماجرای کربلا که نوعی غم جوشان و فراموش‌نشدنی را بر پیکره‌ معنوی جامعه‌ای باقی‌ گذاشته. کربلا، چنان‌که ما باور داریم و چنان که واقع شده و روایت شده پر است از ماجراهای عاشقانه که هر کدام سال‌ها گریستن را می‌طلبد؛ ماجرای این‌که زنی پس از روز حادثه دیگر نشستن در سایه برایش نشدنی باشد یا مادری هر بار با دیدن آب، خودش از غصه آب شود چیزی نیست که به اندازه کافی برایش مرثیه ساخته باشیم. کربلا آن‌چنان جگرسوز است که چیزی نمی‌تواند آن داغ را از جگر شیعیان بردارد یا تسکینش دهد.

با این وجود نمی‌دانم بنا به دلایل تاریخی یا چه، انگار ما ایرانی‌ها بیشتر هم بلدیم به غم بپردازیم تا شادی! ساختار موسیقی سنتی ما به همراه اشعار و ترانه‌های فارسی همگی بیشتر از آن که محمل شادی باشند، محمل غم هستند. به نظر من حزن و اندوه در جامعه ما چنان بوده که زاینده‌رود در اصفهان مدرن! مردم کنار این بستر حزن و اندوه نه تنها خاطره‌ها و ترانه‌ها ساخته‌اند بلکه حتی کسب و کار هم راه‌ انداخته‌اند! چرا غم اینقدر در همه جای زندگی ما ساری و جاری است؟! چرا ما اینقدر با شادی بیگانه‌ایم؟! چرا شادی در خانه ما را اینقدر کم زده یا اگر هم زده این‌قدر بی‌دوام بوده؟!

همه این‌ها را گفتم که بگویم نه تنها بعضی غم‌ها فراموش‌نشدنی هستند که گاهی این‌ها هم‌بسته هم می‌شوند! از این جنس غم، دلتنگی یک مثال مشخص است. مثلا کم پیش می‌آید که شما دلتنگ علی‌آقا سوپر محله بچگی‌تان شوید ولی کافی است که عزیزی را از دست دهید، آن موقع یکهو می‌بینید دلتان برای علی‌آقا که هیچ، برای پنکه سقفی مغازه‌اش هم تنگ شده و تا به خودت بیایی می‌بینی که چاه دلتنگی چنان عمیق شده که به این راحتی‌ها از آن خارج نخواهی شد. در زندگی هر بار عزیزی را از دست داده‌ام تا ماه‌ها هر شب با سینه‌ای پر درد خوابم برده است. خیلی سخت است دلتنگ عزیزی باشی که دیگر قیود فیزیکی اصلا اجازه دیدنش را به تو ندهد. دلتنگی چاهی است که رفته رفته عمیق می‌شود. گاهی بعضی چیزها دهنه‌چاه را هم می‌بندند و دیواره‌های آن را به سرعت به هم نزدیک می‌کنند جوری که تو در اتاق فراخی چنان احساس خفگی می‌کنی که فرد اعدامی در آخرین لحظه زندگیش احساسی را درک می‌کند.

من در زندگی همیشه در این دالان‌های باریک و پر پیچ و خم غم در حال تردد بوده‌ام و مکرر در مکرر زیر پایم خالی شده و درون چاه‌‌های عمیق دلتنگی افتاده‌ام. دلتنگی چیزی نیست که من انتخابش کرده باشم. دلتنگی سال‌ها پیش خودش با طمع زیادی به سراغ من آمد. در ده سال گذشته من همیشه دلتنگ چیزی بوده‌ام. با این وجود آن‌چه که این روزها تجربه می‌کنم، نوع دیگری است؛ عمقش مانند مثال‌های چاه‌ پتانسیل درس مکانیک کوانتومی بی‌نهایت است و عرضش از بد حادثه به پهنای یک کلاه حصیری است که دختر بلوندی در مزرعه آفتاب‌گردان به سر کرده باشد!

• خدایا! از هجوم این حجم از غم، از این همه آواتار سیاه شده و داغ دل خانواده‌های ماتم‌زده فقط به تو پناه می‌برم …

اَللّهُمَّ احْکُم بَیْنَنا وَ بَیْنَ قَوْمٍ دَعَوْنا لِیَنْصُرُونا فَقَتَلُونا ...